หนองบัวลำภู – ดร.พระราชวชิรธาดา พลิกฟื้นพิธีการฮด หรือ หดสรง

ดร.พระราชวชิรธาดา พลิกฟื้นพิธีการฮด หรือ หดสรง ยกย่องพระผู้ใหญ่ผ่านน้ำศักดิ์สิทธิ์พิธีกรรมเก่าแก่ที่หาได้ยากในปัจจุบันแด่ พระอุดมคุณาภรณ์ เถราภิเษก รองเจ้าคณะจังหวัดหนองบัวลำภู ท่ามกลางอากาศที่ร้อนจัด

เมื่อเร็วๆนี้ ผู้สื่อข่าวรายงานว่าที่บริเวณลานบุญหน้าพระพุทธวชิรมงคลนิมิต อ่างเก็บน้ำพระราชวชิรธาดานุสรณ์(บึงหินลับ) บ้านหินลับศิลามงคล ต.หนองสวรรค์ อ.เมืองหนองบัวลำภู จ.หนองบัวลำภู ดร.พระราชวชิรธาดา เจ้าคณะจังหวัดหนองบัวลำภู พร้อมด้วยพระเถรานุเถระทั้งใกล้และไกลร่วมพิธีเถราภิเษกพระเถระ 2 รูปคือ พระอุดมคุณาภรณ์ เจ้าอาวาสวัดสว่างอารมณ์ อำเภอศรีบุญเรือง รองเจ้าคณะจังหวัดหนองบัวลำภู และ พระอธิการหนูทอง หาสกิตโต วัดเขาชวัง อำเภอโป่งน้ำร้อน จ.จันทบุรี
ในส่วนของพุทธศาสนิกชนที่เข้าพิธีได้แก่ นายศุภกรณ์ แก้วแกมแม ผู้อำนวยการโครงการก่อสร้าง สำนักงานชลประทานที่ 5 อุดรธานี นายพศุตม์ ขอดเมชัย ผอ.สำนักงานพระพุทธศาสนาจังหวัดหนองบัวลำภู นายก อบต.หนองสวรรค์ นายจำลอง ขุริรัง ข้าราชการบำนาญ ปราชญ์ต้นแบบชาวบ้านหินลับศิลามงคล พร้อมครอบครัวร่วมเป็นเจ้าภาพถวายผ้าไตร(ผ้าไหม) แด่พระเถระ 2 รูปและพุทธศาสนิกชนที่ทราบข่าวพิธีกรรมการฮด หรือ หดสรง ซึ่งเป็นพิธีกรรมการรดน้ำ หรือสรงน้ำ ซึ่งเป็นพิธีกรรมยกย่องพระผู้ใหญ่ผ่านน้ำศักดิ์สิทธิ์ นิยมทำในช่วงงานบุญเดือนห้า เดือนหก เป็นพิธีกรรมเก่าแก่ชาวอีสานที่หาได้ยากในปัจจุบัน โดยมีพระราชเมธี รองเจ้าคณะภาค 8 วัดไตรมิตรวิทยาราม กทม. เป็นประธานสงฆ์
ดร.พระราชวชิรธาดา เจ้าคณะจังหวัดหนองบัวลำภู กล่าวว่าสำหรับพิธีกรรมฮดสรง หรือ ฮด ที่จัดขึ้นในครั้งนี้เพื่อยกย่องพระสงฆ์ที่ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ เป็นการสร้างขวัญกำลังให้กับพระสงฆ์โดยมีเจ้าภาพจัดกองฮดขึ้นมา พิธีกรรมนี้ชาวอีสานนิยมจัดขึ้นในช่วงเดือนห้า หรือช่วงสงกรานต์ หรือพบกันบ้างในพิธีกรรมการทำบุญแจกข้าวที่ใช้แทนกองบวช เรียกว่า “กองฮด” เพื่ออุทิศส่วนบุญส่วนกุศลให้ผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว
โดยชาวบ้านร่วมกันทำ “ฮางหด” หรือ รางรด ซึ่งเป็นอุปกรณ์สำคัญในการประกอบพิธีกรรมนี้ จากลักษณะที่พบเป็นท่อนไม้รูปพญานาค หรือคล้ายเรือสุพรรณหงส์ แต่มีหัวเป็นรูปนาค ตรงกลางถูกทำให้เป็นร่องเพื่อที่จะให้น้ำไหลผ่าน และส่วนหางมีการเจาะเป็นรูสำหรับการเทน้ำอบ น้ำหอมลงไป ตกแต่งให้สวยงามโดยการแต่งเติมแต้มสีสัน ส่วนขนาดใหญ่น้อยนั้นขึ้นอยู่กับชุมชนว่าจะทำขึ้นมาอย่างไร น้ำที่ใช้สรงพระบางชุมชนที่เคร่งครัดต้องมีการตระเตรียมน้ำจากบ่อหรือแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวบ้านเชื่อถือ น้ำพุทธมนต์จากการเจริญพระพุทธมนต์ หรือไม่มีก็ใช้น้ำฝนและผ่านพิธีกรรมและมีคนหาบน้ำใส่หม้อดินแห่พร้อมๆ กับขบวนแห่พระด้วย
ก่อนเริ่มพิธีพระราชเมธี รองเจ้าคณะภาค 8 และ ดร.พระราชวชิรธาดา เจ้าคณะจังหวัดหนองบัวลำภู ได้ใช้ไม้เท้าโบราณนำพระเถระ 2 รูปไปประกอบพิธีที่ตกแต่งตามแบบประเพณีโบราณ สู่พิธีกรรมฮดสรงท่ามกลางอากาศที่ร้อนจัด แต่พุทธศาสนิกชนที่มาร่วมพิธีมิได้ท้อถอย เนื่องจากหาโอกาสที่จะมีการทำพิธีกรรมอย่างนี้แทบจะไม่มีในปัจจุบันนี้ จากนั้นประธานสงฆ์และเจ้าคณะจังหวัดหนองบัวลำภู นำเข้าสู่พิธีการสำคัญคือการ “ฮดสรง” โดยใช้น้ำอบน้ำหอมรดผ่านฮางฮด หรือ รางรดที่ได้ตระเตรียมไว้เป็นอย่างดี ซึ่งกิจกรรมเหล่านี้ในเวลาปกตินั้นไม่สามารถกระทำได้ หลังจากเสร็จพิธีฮดสรงแล้ว เจ้าภาพได้ถวายผ้าไหมที่ผ่านการพินธุกรรมในพุทธบัญญัติแล้ว พระเถระทั้ง 2 รูปได้ครองผ้าใหม่ที่คุณพ่อจำลอง ขุริรัง และศรัทธาชาวบ้านร่วมกันทอกันขึ้นเพื่อนำมาถวายให้พระเถระ 2รูปที่ผ่านพิธีกรรมนี้เสร็จแล้วท่ามกลางบรรยากาศชาวพุทธร่วมอนุโมทนาบุญกันอย่างเนื่องแน่น
สำหรับการฮดนั้นมีลำดับขั้นของการถวายยศ หรือ สมณศักดิ์ เป็นความเชื่อของคนอีสานคือ ชั้นฮดครั้งแรกคือ “สำเร็จ”เมื่อสึกออกมาเรียก “จาน” (อาจารย์) ฮดครั้งที่ 2 เรียก “ซา” สึกออกมาเรียก “อาจารย์ซา” ฮดครั้งที่ 3 เรียก “ญาครู” สึกออกมาเรียก “อาจารย์ครู” ฮดครั้งที่ 4 เรียก “ญาท่าน” สึกออกมาเรียก “พระหลักคำ” ฮดครั้งที่ 5 เรียก “พระลูกแก้ว” ฮดครั้งที่ 6 เรียก “พระยอดแก้ว”
ปัจจุบันพิธีกรรมฮดสรงเหลือให้คนรุ่นใหม่เห็นไม่มากนัก พบมากก็แต่ร่องรอยของการมีพิธีดังกล่าวจากฮางฮด หรือ รางรดน้ำที่แขวนอยู่บนศาลาวัด แต่ก็ยังไม่หมดไปเสียทีเดียว บางชุมชนที่มีความเคร่งครัดในพิธีกรรมแบบดั้งเดิมก็ยังปฏิบัติสืบทอดกันอยู่ เพื่อเป็นขวัญกำลังใจให้กับพระภิกษุ เชื่อมร้อยความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนกับวัดในฐานะศูนย์กลางของชุมชนอย่างที่เคยเป็นมา
สุภัชรกานต์ แก้วสิงห์ ภาพ/ข่าว เพ็ญนภา ทับซ้ายขวา รายงาน

ประเพณีและวัฒนธรรม